Zawarcie związku małżeńskiego z cudzoziemcem wymaga na gruncie polskiej ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego, spełnienia określonych warunków.

Zgodnie z art. 79 ust. 1 ww. ustawy cudzoziemiec zamierzający zawrzeć małżeństwo składa:

1. zapewnienie;
2. odpis aktu urodzenia, a jeżeli pozostawał uprzednio w związku małżeńskim – odpis aktu małżeństwa z adnotacją o jego ustaniu, unieważnieniu albo stwierdzeniu jego nieistnienia, albo odpis aktu małżeństwa z dokumentem potwierdzającym jego ustanie lub unieważnienie albo dokumentem potwierdzającym stwierdzenie nieistnienia małżeństwa, jeżeli na podstawie pozostałych składanych dokumentów nie można ustalić danych niezbędnych do sporządzenia aktu małżeństwa;
3. dokument stwierdzający, że zgodnie z właściwym prawem może zawrzeć małżeństwo, chyba że na podstawie przepisów ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. – Prawo prywatne międzynarodowe (Dz. U. z 2023 r. poz. 503) jego możność zawarcia małżeństwa jest oceniana na podstawie prawa polskiego.

Zapewnienie jest dokumentem na piśmie utrwalonym w postaci papierowej składanym przez osobę, która chce zawrzeć związku małżeński, w którym oświadcza, że nie wie o istnieniu okoliczności wyłączających zawarcie małżeństwa.

Odpis aktu urodzenia lub aktu małżeństwa z adnotacją o ustaniu wcześniejszego związku małżeńskiego to dokumenty, które cudzoziemiec jest najczęściej w stanie dostarczyć.

Największą trudność może powodować obowiązek złożenia dokumentu wymienionego powyżej w pkt 3. Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego będzie bowiem oczekiwał, by cudzoziemiec przedstawi dokument – zaświadczenie stwierdzające, że zgodnie z prawem właściwym dla swego obywatelstwa może zawrzeć małżeństwo. Problem polega na tym, że nie każde państwo tego typu dokument wystawia. W porządkach prawnych wielu państw nie ma tego typu zaświadczenia, stąd cudzoziemcy niejednokrotnie mogą spotkać się w Polsce z odmową ze strony Urzędu Stanu Cywilnego w sprawie zawarcia związku małżeńskiego z Polakiem/Polką.

Ustawodawca przewidział tego typu sytuację i unormował w przepisie art. 79 ust. 2 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego możliwość wystąpienia do sądu z wnioskiem o zwolnienie cudzoziemca od obowiązku złożenia określonego dokumentu. Przepis stanowi, że jeżeli otrzymanie dokumentu, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd w postępowaniu nieprocesowym na wniosek cudzoziemca może go zwolnić od złożenia tego dokumentu. W postępowaniu o zwolnienie cudzoziemca od złożenia dokumentu sąd na podstawie właściwego prawa ustala, czy osoba ta może zawrzeć małżeństwo.

Innymi słowy – jeśli cudzoziemiec nie może w swoim kraju uzyskać dokumentu stwierdzającego, że może zawrzeć małżeństwo, wówczas może zwrócić się do sądu, aby ten zwolnił go z obowiązku przedstawiania takiego dokumentu. Sąd ustali czy dana osoba może zawrzeć małżeństwo. W tym celu do wniosku należy załączyć dokumenty potwierdzające tożsamość oraz stan cywilny cudzoziemca, jak też wskazać na przeszkody uniemożliwiające uzyskanie dokumenty wymaganego przez polskie prawo.

Wniosek o zwolnienie od obowiązku przedstawienia Kierownikowi Urzędu Stanu Cywilnego wspomnianego dokumentu należy skierować do sądu rejonowego miejsca zamieszkania lub pobytu cudzoziemca. Sprawę w postępowaniu nieprocesowym będzie rozpoznawał sąd w wydziale rodzinnym. Wniosek taki podlega opłacie sądowej w wysokości 100 zł.